PUSULA

 PUSULA


A-Cetvel
B-Hareket Yönü
C-Mesafe ölçmede kolaylık saglayan ölçekli cetvel
D-seffaf yüzey
E-Hedef Açisi Okuma Çizgisi
F-Pusula içindeki Kuzey-Güney Çizgileri
G-Pusula Açi Kadrani
H-Pusulanin Kuzey Ucu.

seffaf olmasindan dolayi haritanin ölçegi ile ayni ölçekte olan cetvel ile mesafe ve açi ölçümü kolayligi
saglar

1-HARİTADA MESAFE BULMA

1:25000 ölçekli bir haritada 1cm 25000 cm,
250 m ve 0.25 km dir.
1 mm ise 25 metredir.
Haritadaki her kare 1 km2



MERCEKLİ PUSULA

Farkli amaçlar için saglam ve dayanikli imal edilmislerdir.
Hedef açisini, kapakta bulunan ince çelik tel ve açiyi okumaya yarayan mercek üzerinde bulunan yarik
vasitasi ile (gez-göz-arpacik gibi) çok hassas ölçebiliriz.



 PUSULA NASIL OKUNUR?

Pusulayi okumak belirlenmis bir noktaya götüren yönü derecelerle bulmak anlamina gelir.
Derecelerini  ögrenmek istedigin nirengi noktasina yüzünü dön.
Pusulayi önünde bel seviyesinde ya da biraz daha yukarıda düz olarak tut.
Pusulanin tabanındaki "gidilecek yön" ok yönünde ileride duran nirengi noktasini göstersin.
pusulanin ignesi pusulanin gövdesi üzerindeki sabit kuzey oku ile çakisincaya kadar pusulanin gövdesini çevir.
Pusulanın kuzey ucunun pusula gövdesinin üst tarafındaki N (Kuzey)'i gösterdiğinden emin OL.
Gidilecek yön okunun pusula gövdesine değdiği noktada bulunan dereceyi oku.

Bir haritayi pusula ile dogru yöne koymak için önce pusulanı (Kuzey) 360 o'ye ayarla.
Pusulanı, bir kenarı haritanın kenarında manyetik kuzey çizgisine gelecek şekilde haritanın üzerine koy.
Pusulayı ve haritayı, pusula ignesi kuzey ucu N'yi gösterecek sat kuzey oku ile çıkıncaya kadar birlikte döndür.
iste haritan dogru yöne kondu.




 HARiTA VE PUSULAYI BiRLiKTE KULLANMANIN BASAMAKLARI


  1.  Basamak:  Pusulani,  pusula  tabanının  uzun  kenarı  başlangıç ve varis noktalarına değecek ve taban
üzerindeki "Gidilecek Yön Oku" gitmek istediğin yönü gösterecek şekilde haritanın üzerine koy.
  2. Basamak: Pusulanın tabanını haritanın üzerinde hareket etmeyecek şekilde sıkıca tut. Pusulanın iğnesini
dikkate almayarak, pusula üzerindeki sabit kuzey oku, haritada çizdiğin kuzey güney manyetik çizgilerine
paralel oluncaya kadar pusula ve haritani birlikte çevir. Okun ucu haritanın üst tarafını (kuzey tarafini)
göstermelidir.
  3. Basamak: Pusulanı haritandan kaldır ve gidilecek yön oku, ileriyi gösterecek biçimde önünde tut.
Pusula iğnesinin kuzey ucu, pusula gövdesindeki kuzeyi gösteren okun üzerine gelinceye kadar kendi etrafında
dön. simdi pusulanin tabanindaki gidilecek yön oku gitmen gereken yönü gösteriyor. Bu yönde bir nirengi
noktası belirle ve bu nirengi noktasına doğru ilerle. Bu noktaya varildiginda baska bir nirengi noktası
belirle. Çizdigin rotada ilerlerken düz bir çizgi üzerinde ilerleme zorunda degilsin. iyi bir Oryantiring'ci
gidecegi noktaya en kisa zamanda ve en kolay varmak için tüm bilgisini kullanir.


 Pusulanın neden çalıştığıysa daha da ilginç. Dünya'nın, içinde koskocaman bir manyetik çubuk barındırdığını
düşünelim. Pusulanın kuzey ucunun kuzey kutbunu göstermesi için, Dünya'nın içine gömülü olduğunu varsaydığımız
bu koskocaman mıknatıs çubuğun güney ucunun, Kuzey Kutbunu gösteriyor olması gerek (şekilde görüldüğü gibi).


Dünya'yı böyle düşündüğümüzde, mıknatıslara ilişkin "karşıtlar birbirini çeker" kuralına göre, pusula
iğnesinin kuzey ucu, Dünya'nın içine gömülü olduğunu varsaydığımız mıknatıs çubuğunun güney ucunu, böylelikle
de kuzeyi gösterecek.


Tam olarak doğrusunu söylemek gerekirse, Dünya'nın içinde gömülü olduğunu varsaydığımız mıknatıs çubuğun,
Dünya'nın dönme ekseni boyunca değil de merkezden biraz sapmış olduğunu hatırlayalım. Hemen hemen bütün iyi
haritalarda, farklı bölgelerde nasıl bir sapma olduğu gösterilir (çünkü gezegenin neresinde olduğunuza bağlı
olarak, bu biraz farklılık gösterir).

Dünya'daki manyetik alan yüzeyde oldukça zayıf. Sonuçta Dünya gezegeninin çapı yaklaşık 8000 mil civarında
olduğundan, pusulamızı etkileyecek manyetik alanın uzun bir yol kat etmesi gerekiyor. İşte bu yüzden
pusulalarda hafif bir mıknatısa ve sürtünmesiz bir yataklamaya ihtiyaç var. Aksi taktirde Dünya'nın manyetik
alanı pusula iğnesini döndürmeye yetmeyecektir.


"Dünya merkezine gömülü büyük bir mıknatıs çubuk" benzetmesi, Dünya'nın niçin manyetik alana sahip olduğunu
açıklıyor; ancak gerçekte neler olduğunu anlatmaya yetmiyor. Gerçekte neler oluyor?

Kimse gerçekte neler olduğunu bilmiyor, ancak yürürlükteki kuram, yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi,
Dünya'nın merkezinin çoğunlukla erimiş demirden (kıpkırmızı) oluştuğunu düşündürüyor.

Fakat merkezin en orta noktasındaki basınç o denli yüksek ki, süper sıcak demir, kristalize olup katılaşır.
Dünya'nın dönüşünün yanı sıra, çekirdekten yayılan ısıyla oluşan dikey hava akımı (konveksiyon), sıvı demirin
dönel bir biçimde hareket etmesini sağlar. Sıvı demir tabakadaki bu dönel güçlerin, dönme ekseni etrafında
zayıf manyetik güçler yarattığına inanılır.

Haritayi Yerlestirmek

Bulunduğunuz yeri biliyor iseniz çevrenizdeki nehir, tepe, köprü gibi isaretlerin yönüne haritayi çevirmek
suretiyle haritayi yönüne koyabiliriz. ikinci yol olarak haritayi yere yayariz pusulanin kuzey oku ile
haritanin kuzey oku ayni yöne gelene kadar haritayi çeviririz



HARİTADAN PUSULAYA HEDEF ACISI ALMA

Görüs mesafesinin az olduğu bir alanda haritadan hedef açisini bulup, pusulayi ayarlayarak pusula ile yola
devam edilebilir. Haritayı yere koyun gideceğiniz nokta ile bulunduğunuz noktayi bir çizgi ile birlestirin.
(Haritanin kuzeyi önüne konmasi gerekli degildir.)     



3 ÇEŞİT KUZEY VARDIR

GERÇEK KUZEY: Kuzey kutbunun oldugu kuzeydir.

HARİTA KUZEYİ: Haritadaki kuzey ve güney çizgilerinin gösterdigi kuzeydir.

MANYETİK KUZEY: Pusula ignesinin gösterdigi kuzeydir. Manyetik kuzey bölgeden bölgeye degisiklik gösterir.
Bu degisiklik haritalarda belirtilir.

HARiTANA PUSULA DiLi KONUSTUR


Harita yönleri ile  pusula  yönleri  arasındaki  farkı ortadan kaldırmak için haritanla pusulanın birbiri
ile uyumlu  olmasını sagla.  Bunu   yapabilmek  için  de  haritanın  üzerine  manyetik  kuzey  güney  
çizgilerini  çiz (Haritanın  altındaki  manyetik  kuzey ile  gerçek  kuzeyi  belirleyen  üçgeni  bul.
Bu  üçgenin  manyetik  kuzeyi belirleyen  kenarından  haritanin  yukarisina  dogru bir çizgi çiz.
Daha sonra bu çizgiye paralel baska çizgiler çiz.
Bu haritadaki çizgiler gerçek kuzey çizgisinin 14 derece batısındadır


GPS (GLOBAL POSiTiONiNG SYSTEM)


Dünya  etrafinda  dönen  24  uydudan  sürekli  aldıgı  sinyallerle bulunduğumuz koordinatlari tespit eden,
istedigimizde bunlari hafızasina alan ve ilerde tekrar bu noktaya dönmemizi saglayan el büyüklügündeki
yardımci alete  GPS denilmektedir.  
GPS  gece ve  gündüz kosullarinda belirli noktalar arasini gidebilmemizi saglar. Pusula amaciyla da kullanilir. Hedefe yönelik güzergahtan sapmamız durumunda bizi ikaz eder.
GPS ile  15  metrelik  bir  hata ile  daha önceden  belirlediğimiz  bir  noktaya  tekrar  gidebiliriz.
GPS bize hızımızı,  toplam  gidiş  mesafemizi,  hedefe  kalan  mesafeyi,  ortalama  hızla  hedefe  varış  
zamanımızı verir.
Ayrica bulundugumuz irtifa (yükseklik) bilgisi de GPS ten öğrenilebilir.

Pusulalar siddetli darbelerden de etkilenebilir: Kapsül veya diğer bölümleri kırılabilir, igne yuvasindan
çikabilir. Sert darbelerden korumaniz gerekir.

PUSULA İLE YÖN BULMAK

Pusula ile yön bulmak 4 temel baslikta toplanabilir:

  PUSULADA AÇI AYARLAMAK

- Harita Üzerinde Pusula AçIsI Ayarlamak
- Kerteriz Almak
- Arazide AçI  Ölçmek
- Kerteriz Takip Etmek

Dünya'nın neresinde durursanız durun, elinizde bir pusula varsa size kuzey kutbunu gösterir.
Okyanusun ortasında olduğunuzu düşleyin; her taraf sularla çevrili, hava da bulutlu ve güneş görünmüyor.
Elinizde bir pusulanız yoksa yönünüzü nasıl tayin edeceksiniz? GPS uyduları ve diğer ileri teknoloji
seyir aletleri icat edilmeden önce insanoğlunun en kolay ve en ucuz yönlendirme aleti pusulalardı.
Pusula nasıl çalışıyor ve küçük manyetik alanları saptamada neden böylesine kullanışlı bir alet?
Tüm bu soruları yanıtladıktan sonra sıfırdan bir pusula nasıl yaparız, bir de ona bakacağız...

Temel Noktalar

Pusula son derece basit bir alet. Jiroskopik pusulaların tersine manyetik pusulalarda, çok hafif küçük bir
mıknatıs, neredeyse sürtünmesiz bir pivot noktası üzerinde durur. Mıknatısa genellikle iğne denir. İğnenin bir
ucu "N" ile işaretlenir ve belli bir renkle boyanır, böylelikle kuzeyi gösterdiği belirtilir. Yüzeysel olarak
bakıldığında pusulayla ilgili her şey işte bu kadar!
Dünya'nın manyetik alanı çok zayıf olduğundan, pusula, herhangi bir şeyin yarattığı çok hafif manyetik
alanların saptayıcısından başka bir şey değildir.

Jiroskopik Pusulalar

Burada yaratmış olduğumuz türden bir manyetik pusula, gemiler ve uçaklar gibi hareket halindeki platformlarda
sorun yaratır. Terazide olmak durumunda olduğu için, platform hareket ettikçe kendini çok yavaş bir şekilde
düzeltmeye çalışır. İşte bu yüzden çoğu gemi ve uçakta Jiroskopik pusulalar kullanılır.

Döner jiroskop, salınımlı bir çerçeve içinde desteklenerek döndürülürse, platform dönse bile gösterdiği yön
değişmeyecektir. Jiroskopik pusulada bu eğilim, bir manyetik pusula benzetmesi olarak kullanılabilir. İlk
başta manyetik bir pusula referans olarak kullanılarak, Jiroskopik pusula ekseninin kuzeyi göstermesi
sağlanır. Jiroskopik pusula içindeki bir motor, jiroskopun dönmesini sağlar; böylelikle Jiroskopik pusula
kuzeyi göstermeyi doğru bir şekilde sürdürür, ve gemi ya da uçaktaki yan yatma, türbülans gibi hareketlerden
doğacak yanlışlıklar ortadan kaldırılmış olur. Cayropusulalar periyodik olarak manyetik pusulalarla
karşılaştırılarak, olabilecek yanlışlara karşı korunur


 iKi KUZEY

Harita ve pusulayi birlikte kullandiginda iki kuzey oldugunu unutma. Harita gerçek kuzeye göre çizilmistir.
Haritandaki bütün boylamlar cografi kuzey kutbunu gösterir. Pusulanın kuzey ucu manyetik kuzeyi yani gerçek
kuzeyi, kuzey kutbunun 1.600 km. Güneyinde Kuzey Buz Denizinde  bulunan BATHURST adasini gösterir. Haritanin
boylamlari ile pusulanin ignesinin gösterdigi kuzey arasındaki farka "sapma açisi" denir. Bu sapma nedeni ile
pusulan ve haritani birlikte kullandigin her durumda bu farki göz önünde bulundurmalisin.



Pusulalari Kullanirken ve Saklarken Dikkat Edilmesi Gerekenler


Pusula, Dünyamizin manyetik alani etkisiyle çalistigi için, yere paralel tutarak kullanilmasi gerekir.
Pusulayi dogru tutus, pusulanin yön oku (yani pusulanin önü) vücudumuzun önünde ve tam karsimiza bakacak
sekilde olmasidir. Pusulayi eliniz veya bileginiz ile degil, bütün vücudunuzu çevirerek döndürmelisiniz.
Aksi takdirde bir miktar saga veya sola kayarak ilerlersiniz.
Elektro manyetizma prensibi ile çalişan pusula yüksek gerilim hatlari, radyo vericileri, GSM telefonlari,
vb manyetik alan üreteçlerinin yakınında dogru çalışmaz. Ayni nedenden dolayi taşıtlar, çelik yapili binalar
ve hatta demir malzemeli bir masa manyetik iğneyi saptiracaktir.

Pusulayi güçlü miknatis ve üreteçlerden (hoparlör, trafo, vb) uzak tutmak gerekir. Pusula ignesinin
manyetikligi bozuldugunda dengeye gelme süresi uzayabilir, hatta bazi durumlarda tam ters yön gösterebilir.
Pusulalar sicaklik ve basinç degisimlerinden de etkilenirler. Kapsül içindeki sivi 1500mt yükseklikten sonra
içinde kabarciklar oluşturmaya baslar. Genelde tekrar alçalinca bunlar kaybolur. Ancak asiri sicak ve soguk
kosullarda uzun süre kalan pusulalarda oluşan kabarciklar kalici olabilir. Pusulalarin yaz aylarinda araçlarin
IsInan bölümlerinde saklanmasI ömrünü hizla bitirebilir.